Komentarz dot.: Indywidualizacji planu żywieniowego w cukrzycy typu 2

Dieta dla pacjentów z cukrzycą typu 2 powinna być spersonalizowana, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb metabolicznych, współistniejących chorób (np. nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, otyłość), wieku, aktywności fizycznej oraz celów terapeutycznych. Warto dążyć do osiągnięcia i utrzymania prawidłowej glikemii, poprawy profilu lipidowego oraz redukcji masy ciała w przypadku nadwagi lub otyłości.

Każdy pacjent z cukrzycą typu 2 powinien dbać o masę ciała. Utrzymywać ją w normie, a w przypadku nadwagi lub otyłości zredukować kilogramy. Zmniejszenie masy ciała o co najmniej 5% w porównaniu z masą wyjściową przynosi wymierną poprawę kontroli glikemii, jednak optymalnie redukcja masy ciała powinna wynosić co najmniej 7%. W przypadku każdego pacjenta z nadwagą czy otyłością deficyt energetyczny powinien być ustalany indywidualnie, tak aby umożliwić powolną, ale systematyczną redukcję masy ciała tj. około 0,5-1 kg/tydzień. W redukcji masy ciała najważniejszą rzeczą jest kontrolowanie porcji żywności spożywanych w ciągu dnia.

Określenie rodzaju cukrzycy i jej stadium zaawansowania

Plan żywieniowy powinien być dostosowany do rodzaju cukrzycy (typ 1, typ 2, cukrzyca ciążowa) oraz do stadium choroby. W przypadku cukrzycy typu 1, pacjent jest zależny od insuliny, dlatego dieta musi uwzględniać równowagę między podażą węglowodanów a dawkami insuliny, co wymaga precyzyjnego monitorowania glikemii. Natomiast w cukrzycy typu 2, głównie cechującej się insulinoopornością, plan żywieniowy koncentruje się na redukcji masy ciała, poprawie wrażliwości na insulinę oraz regulacji poziomu glukozy i lipidów we krwi.

Ocena parametrów metabolicznych

Ważnym krokiem jest szczegółowa ocena stanu metabolicznego pacjenta, w tym:

• Poziomu glukozy we krwi: Na podstawie wyników badań (np. HbA1c, glukoza na czczo, glikemia poposiłkowa) określa się stopień kontroli glikemii i modyfikuje plan żywieniowy w zależności od celu terapeutycznego (np. redukcja HbA1c).
• Profilu lipidowego: Ważne jest monitorowanie poziomu cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz trójglicerydów, gdyż osoby z cukrzycą są w grupie podwyższonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
• Indeksu masy ciała (BMI) i obwodu talii: W szczególności w cukrzycy typu 2, zmniejszenie masy ciała może prowadzić do poprawy wrażliwości na insulinę.

Indywidualne ustalenie zapotrzebowania kalorycznego

Zapotrzebowanie energetyczne pacjenta zależy od kilku czynników, takich jak:

• Wiek
• Płeć
• Aktywność fizyczna
• Masa ciała
• Cel terapeutyczny (np. utrata wagi, utrzymanie wagi, zwiększenie masy mięśniowej). Wartość ta oblicza się na podstawie podstawowej przemiany materii (PPM) oraz wskaźnika aktywności fizycznej (PAL). W przypadku pacjentów z nadwagą lub otyłością, zmniejszenie kaloryczności diety może prowadzić do poprawy gospodarki węglowodanowej oraz zmniejszenia insulinooporności.

Dieta a choroby współistniejące

Osoby z cukrzycą często mają inne schorzenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia czy choroby serca. Dlatego ważne jest dostosowanie diety w celu łagodzenia tych problemów:

• Nadciśnienie tętnicze: Zaleca się dietę DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension), bogatą w potas, magnez, błonnik oraz ubogą w sól, która pomaga obniżyć ciśnienie krwi.
• Dyslipidemia: Dieta powinna zawierać produkty obniżające poziom cholesterolu, takie jak błonnik rozpuszczalny (owies, jabłka, rośliny strączkowe) oraz kwasy tłuszczowe omega-3 (ryby morskie, nasiona chia, siemię lniane).

Przykłady dostosowania diety do pacjenta:

1. Pacjent z cukrzycą typu 2 i otyłością:
   • Zmniejszenie kaloryczności diety o 500–750 kcal dziennie.
   • Skupienie się na produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych, warzywach.
   • Ograniczenie tłuszczów nasyconych, zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych omega-3.
   • Włączenie aktywności fizycznej (np. 30 minut dziennie umiarkowanego wysiłku).
2. Pacjent z cukrzycą typu 1, aktywny fizycznie:
   • Dostosowanie ilości węglowodanów do intensywności i czasu aktywności fizycznej.
   • Monitorowanie poziomu glukozy przed i po treningu.
   • Odpowiednia dawka insuliny na podstawie spożytych węglowodanów oraz rodzaju aktywności.

Indywidualizacja planu żywieniowego w cukrzycy to proces dynamiczny, który wymaga stałej współpracy pacjenta z zespołem terapeutycznym. Dieta powinna być dostosowana nie tylko do aktualnego stanu zdrowia, ale także do długofalowych celów terapeutycznych, takich jak poprawa jakości życia, kontrola glikemii, zapobieganie powikłaniom oraz poprawa ogólnego stanu zdrowia pacjenta.